TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞU NEDİR?
Travma sonrası stres bozukluğu, kişinin travmatik bir deneyim yaşamasının ardından ortaya çıkan bir ruh sağlığı durumudur. TSSB (veya diğer adıyla posttravmatik stres bozukluk PTSB) tanısı konulabilmesi için kişinin, tehdit edilen ya da gerçek ölümün meydana geldiği bir olay yaşaması gerekir. Bu, tehdit edici bir olayı doğrudan deneyimlemeyi veya gerçek ya da ölüm tehdidine maruz kalan başka bir kişiyi gözlemlemeyi içerebilir. TSSD kriterleri aynı zamanda bir kişinin, akraba veya başka birinin başına gelen travmatik bir olayı öğrendikten sonra da bu durumu geliştirebileceğini belirtir. Çocuk istismarı veya ateşli silah yaralanması sonucu ölüm gibi durumlara düzenli olarak maruz kalan polis veya itfaiyeciler gibi ilk müdahale ekipleri de TSSB belirtileri geliştirebilir.
TRAVMA VE TSSB
Anlaşılması gereken önemli bir şey travma ve TSSB arasındaki farktır.
Temel ayrım şudur:
Travma, tek bir üzücü olayı içerebileceği gibi çok sayıda veya devam eden stresli deneyimleri de içerebilir. Kalıcı etkilere neden olabilirler veya olmayabilirler.
TSSB, bir travma yaşadıktan sonra ortaya çıkabilecek kronik bir durumdur. Travma geçmişi olan bazı kişilerde TSSB belirtileri gelişse de bunların hepsinde gelişmeyebilir. Bu nedenle, travma geçmişi olan herkesin aynı zamanda TSSB’ye sahip olduğunu varsaymamak önemlidir.
TSSB BELİRTİLERİ
TSSB’nin temel semptomları, bozukluğu tanımlayan şeylerdir. TSSB tanısı, kişinin bu bozukluğa ilişkin tanı ölçütlerini karşılamasını gerektirir, ancak kişinin teşhis konulabilmesi için olası her TSSB belirtisini göstermesine gerek yoktur.
TSSB’nin temel belirtileri şunlardır:
- Travmatik olayla ilgili sürekli, istenmeyen, müdahaleci düşünceler
- Travmatik olayın içeriğini çevreleyen üzücü kabuslar
- Travmanın geri dönüşleri
- Travmayı hatırlatan şeylerle karşılaşıldığında yoğun veya devam eden sıkıntı
- Olayın hatırlatıcılarına maruz kaldığında kalp atış hızı ve kan basıncının artması gibi TSSB’nin fiziksel semptomları
- Travmayı hatırlatan şeylerden kaçınmaya çalışmak
- Olayla ilgili insanlardan, yerlerden, nesnelerden veya durumlardan kaçınmak
- Travmanın önemli yönlerini hatırlayamamak
- Dünyanın tamamen kötü olduğuna inanmak gibi, kendisi ve dünya hakkında çarpık olumsuz inançlar geliştirmek
- Travmatik olay için kendini ya da başkalarını suçlama
- Keyifli aktivitelere ilgi eksikliği
- Diğer insanlardan kopuk hissetmek
- Mutluluk ya da aşk gibi olumlu duyguları yaşayamamak
- Hiçbir provokasyon olmaksızın öfke patlamaları veya sinirlilik
- Kendine zarar verici davranışlarda bulunmak
- Aşırı tetikte olmak
- Konsantrasyon zorluğu
- Uyku bozuklukları
TSSB tanısı konulabilmesi için kişinin travmatik bir olaya tepki olarak bu semptomları deneyimlemesi gerekir. Ve TSSB belirtileri bir aydan uzun sürmeli ve yaşamın önemli alanlarında ciddi sıkıntıya veya bozulmaya neden olmalıdır.
TSSB’YE NE SEBEP OLUR?
İnsanlar genellikle TSSB’nin nasıl geliştiğini merak eder, ancak bu bozukluğun tek bir nedeni yoktur. Sonuçta, bazı insanlar travmatik bir olay yaşayabilir ve hiçbir zaman TSSB belirtileri geliştirmeyebilir. Travmaya maruz kalmak TSSB tanısı koymak için bir gereklilik olsa da, böyle bir olayı yaşamak bozukluğun tek nedeni değildir. Bazı kişiler travmaya maruz kaldıktan sonra TSSB belirtileri göstermezler. Bir kişinin travmatik bir olaydan sonra TSSB tanısı alma olasılığını artırabilecek çeşitli risk faktörleri vardır. Bilinen risk faktörlerine dayanarak, TSSB’nin bazı potansiyel nedenleri şunları içerir:
- Çocuklukta sıkıntı yaşamak
- Önceden var olan bir akıl sağlığı sorununa sahip olmak (örneğin, TSSB ve kaygı birlikte ortaya çıkabilir)
- Eğitim seviyesinin düşük olması
- Yoksulluk içinde yaşamak
- Sosyal destek eksikliği
TSSB TANISI NASIL KONULUR?
Travma sonrası stres bozukluğu yaşıyor olabileceğinizi düşünüyorsanız bu zihinsel sağlık durumuyla ilgili internette birçok bilgi bulabilirsiniz. Bu bilgiler yararlı olsa da, bir ruh sağlığı uzmanının yapacağı resmi teşhisin yerini almamalıdır. TSSB anlaşılması için psikolog, psikiyatrist, klinik sosyal hizmet uzmanı veya rus sağlığı danışmanı gibi bir ruh sağlığı uzmanına başvurmanız gerekir. Bu uzman, değerlendirme sırasında belirtileriniz ve travma geçmişiniz hakkında bilgi toplayarak kriterleri karşılayıp karşılamadığınızı belirleyecektir. Bu süreçte anksiyete, depresyon, uyum bozukluğu veya akut stres bozukluğu gibi diğer koşulları muhtemelen ekarte ederler. TSSB’ye benzer görünebilirler.